ROZWÓJ SZKÓŁ TAŃCA TOWARZYSKIEGO W POLSCE

Autor: Tomasz Zoń

POCZĄTKI TAŃCA

Początki europejskiego tańca towarzyskiego sięgają końca XVIII wieku, kiedy  pojawił się walc wiedeński. Nie został on jednak pozytywnie przyjęty. Przeciwnie rzecz miała się w Polsce, gdzie od początku cieszył się dużą aprobatą. Już na dworze Karola Radziwiłła był znany i tańczony.1 W XVIII wieku,w  szkole dla magnackich synów – Collegium Nobilium, także nauczano tańca. W tym czasie popularne były polskie tańce narodowe: polonez i mazur.

Od czasów renesansu, a szczególnie oświecenia, coraz bardziej zwracano uwagę na rozwój i wychowanie fizyczne, dlatego taniec zdobywał popularność. Po rewolucji francuskiej zaczęto budować wielki hale taneczne, gdzie ludzie bez względu na pochodzenie mogli ze sobą zatańczyć2.

W II połowie XIX wieku znana była Szkoła Tańca Karola Mestenhausera3, a  na początku XX wieku mistrza tańca z Poznania Piotra Mikołajczyka. W książeczce jego autorstwa zamieszczona jest informacja o prowadzonych przez niego zajęciach tanecznych: “Lekcye rozpoczynam w Poznaniu co roku w październiku i styczniu. Mniejszym kółkom lub jednej osobie  także lekcyi udzielam. Uczę różnych tańców salonowych, kadrylów, menuetów, itd. Przy rozpoczęciu lekcyi upraszam o połowę honorarium. Druga połowa w połowie lekcyi lub kursu. Panowie uczęszczają na lekcyje w garniturach ciemnych, krawatach jasnych i białych rękawiczkach.”4

ROZRYWKA DLA ZAMOŻNIEJSZYCH

Przed II wojną światową nauka tańca, szczególnie towarzyskiego, zwanego wtedy salonowym, nie była powszechną rozrywką. Jedynie  zamożniejsi mogli sobie pozwolić na taką formę organizowania wolnego czasu. Szczególnym miastem polskim  pod tym względem  od początku XX wieku był Lwów, w którym istniało wówczas około 10 szkół tańca. Tańczono w nich sztajera, polkę, walca, kadryla i jawę. We Lwowie urodził się w 1902 roku przyszły ojciec ruchu tanecznego w Polsce Marian Wieczysty. Jako młody chłopak przejawiał duże zdolności ruchowe. Mimo, że nie stać go było  na naukę na kosztownych zajęciach tanecznych, poruszał się, jakby regularnie trenował w znanych lwowskich szkołach, takich jak: Szkoła Tańca (dalej: ST) Stanisława Faliszewskiego, ST Wemdl de Lehenstein, ST Jana Szpinetera, STPani Bryś –Ihrautowej.  Na początku lat 30-tych Wieczysty sam otworzył prywatną szkołę tańca we Lwowie. Po zdaniu egzaminu specjalistycznego w Paryżu na profesora tańca, powołał w mieście Związek Zawodowy Nauczycieli Tańca Rzeczypospolitej Polskiej5.

W Warszawie międzywojennej  najbardziej znane były dwie szkoły tańca: braci Sobiszewskich 6 oraz prof. Stanisława Kłossowskiego, działająca nieprzerwanie od 1927 przy ulicyWilczej 19. Obecnie, od trzydziestu lat, szkołę prowadzi Krzysztof Polański7. Znany był też baletmistrz, nauczyciel tańca towarzyskiego oraz kierownik zespołu baletowego w Teatrze Wielkim, Edward Kuryłło8.

SZKOŁY TAŃCA

Po wojnie szkoły warszawskie: Sobiszewskich i Kłossowskiego funkcjonowały nadal. Uczniami profesora Kłossowskiego byli wykładowcy AWF z Warszawy, a nawet znany sportowiec Janusz Kusociński. W szkole przy ulicyWilczej zajęcia prowadził także Marian Wieczysty.9 Natomiast w KrakowieWieczysty  założył w 1945 roku swoją prywatną szkołę pod patronatem Ministerstwa Kultury i Sztuki. W tym czasie działały też: Szkoła Banacha, Szkoła Gorzelnego, Szkoła Sandlera i Szkoła Langa.  W Polsce do znanych szkół po wojnie należały również: w Gdańsku –Gdyni: Szkoły J. Bystrzyńskiego i Michałkiewicza, w Katowicach: W. Śliwskiego, w Gliwicach: M. Śliwskiego, w Poznaniu: J. Waxmanna, a we Wrocławiu M. Wojnaralskiego10.  Szkoły te nie nauczały według jednego ustalonego programu.

PROFESOR MARIAN WIECZYSTY

Na szczególną uwagę zasługuje działalność profesora Mariana Wieczystego, ponieważ był on pierwszym i najbardziej zaangażowanym propagatorem tańca towarzyskiego w powojennej Polsce oraz wniósł ogromny wkład w rozwój szkół tańca. Chciał, aby w szkołach tych obowiązywał jednolity program nauczania, jednak żadna instytucja państwowa nie zajmowała się sprawami tańca towarzyskiego. W 1946 roku, z jego inicjatywy, skierowany został memoriał do Ministerstwa Kultury i Sztuki w sprawie unormowania kwestii związanych z nauką tańca salonowego (towarzyskiego). Nie przyniósł on spodziewanych efektów, ale zwrócił uwagę władz na tękwestię.11

W szkole Wieczystego, gdzie spotkać można było znanych literatów (między innymi Konstantego I. Gałczyńskiego, Jerzego Waldorfa, Stefana Otwinowskiego, Artura Swiniarskiego12), organizowane były kursy dla początkujących i zaawansowanych, na których nauczano tańca użytkowego (w tamtym okresie między innymi charlestona i shimmy). Po ukończeniu dwóch stopni kursu można było kontynuować naukę  na zajęciach z artystycznego tańca towarzyskiego (zwanego nowoczesnym tańcem towarzyskim).

Profesor Wieczysty, widząc zainteresowanie  i talent młodych ludzi do tańca, pragnął jego rozwoju. Z trudem zdobywał dobre podręczniki:Victora Silvestra (Magic Way to Ballroom Dancing, London 1948; This is Yive, London 1944; Modern Ballroom Dancing, London 1961) 13, Alexa Moora (Ballroom Dancing, London 1954, The World Dance Programme, London 1968)14, Waltera Lairda (Technique of Latin American Dancing, London 1964)15 i Franka Borrowsa z opisem kroków tańców towarzyskich i podejmował próby odtworzenia figur tanecznych, mających wpływ na prawidłowy rozwój tańca. Inne szkoły tańca nie były zainteresowane taką formą nauki (prezentowaną w powyższych podręcznikach) i nadal każda z nich miała odrębny program nauczania.16

ROZWÓJ TAŃCA

Do rozwoju tańca towarzyskiego przyczynił się także pokaz tancerzy ze szkoły Wieczystego, zorganizowany dla literatów oraz ludzi prasy, od których opinii  zależało, czy ta forma  zostanie zaakceptowana przez komunistyczne władze. Ówczesna  ideologia w Polsce nie sprzyjała rozwojowi tańca towarzyskiego, uważanego przez decydentów za element kultury burżuazyjnej, wrogiej klasie robotniczej. 20 maja 1948 zorganizowano w Krakowie I Mistrzostwa, a następnie polska para wyjechała do Karlowych Var na Mistrzostwa Europy Środkowej, zajmując V miejsce. Sukces ten zachęcił do dalszych działań. Na 1948 rok planowany był również międzynarodowy turniej tańca w Polsce, jednak z powodów politycznych pary zagraniczne nie mogły przyjechać. 17

Atmosfera wokół tańca stawała się coraz bardziej niepewna. Profesor Wieczysty napisał list do znajomego w USA z prośbą o przesłanie mu prasy i podręczników z nowościami tanecznymi. Opublikowano go w polskim tygodniku w Stanach jako list zza żelaznej kurtyny od polskiego nauczyciela tańca.18

W 1950 roku odbył się pokaz tańca czterech  par szkoły Wieczystego w Warszawie, zorganizowany przez Związek Pracowników Sztuki i Kultury. Inicjatywa ta nie przekonała decydentów do wydania zgody na udział polskiej reprezentacji  w czterech turniejach międzynarodowych. Taniec towarzyskinauczany w szkole prywatnej,  nie wpisywał się w idee propagowanego wówczas stylu życia w Polsce. W 1952 szkoła Wieczystego zostaje zamknięta. Przedstawiciele PZPR nakłonili profesora do założenia  Zespołu Pieśni iTańcaKrakowiacy,  składającego się z 300 osób, w większości robotników. Wieczysty został także  kierownikiem artystycznym Zespołu Pieśni i Tańca Akademii Górniczo – Hutniczej (AGH) Krakus w Krakowie 19. W krótkim czasie jego  działalność znalazła aprobatę u specjalistów  i władz politycznych. Jednak profesor nieoficjalnie  przemycałw tych zespołach naukę tańca towarzyskiego.

Ogólnopolski Turniej Tańca TowarzyskiegoFot. 9. Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego (OTTT) o Puchar Mariana Wieczystego archiwum galerii zdjęć Studenckiego Klubu Tanecznego AGH.

Na festiwalu studenckim we Wrocławiu jego zespół  prezentuje specjalny program, będący choreograficzną historią tańca, w którym znalazły się między innymi tanga, walce i rock’n’roll. We Wrocławiu od 1952 istniała szkoła tańców salonowych Maksymiliana Wojnaralskiego. Jako pierwsza w mieście zapoczątkowała systematyczną naukę tańca towarzyskiego i szybko zdobyła uznanie  mieszkańców i władz, jako nowa forma użyteczności na rzecz mieszkańców miasta.20

Wieczysty szuka sposobów, aby tańca towarzyskiego nauczać legalnie. Nawiązuje współpracę z Wojewódzkim Domem Kultury Związków Zawodowych w Krakowie i uzyskuje wsparcie jego dyrektora Leopolda Grzyba, który promował nowo powstały klub w całej Polsce. W 1954 roku  powstał Amatorski Klub Taneczny Krakowskiego Domu Kultury, dzięki czemu Wieczysty mógł rozwijać i popularyzować turniejowy taniec towarzyski.

W 1955 odbyły się dwa pokazy najlepszych par w  Krakowie i w Warszawie. Były to istotne imprezy dla rozwoju tańca towarzyskiego, ponieważ zależało od nich, czy ta forma taneczna zaistnieje w Polsce. Po pokazie warszawskim pozytywnie wyraziła się o tańcu sławna balerina Jadwiga Mierzejewska: taniec towarzyski w tej formie jest wielką sztuką.21 Wypowiedź ta zadecydowała o możliwości rozwoju tej formy tańca w Polsce.  W tym samym roku w październiku cztery polskie pary wyjeżdżają do Pragi na turniej. Kilka miesięcy później odbył się turniej międzynarodowy w Krakowie, na którym polskie pary wygrywają.

POLSKI KLUB TANECZNY

Ambicje profesora Wieczystego wykraczały daleko poza pracę we własnej szkole. Dążył do powołania organizacji o zasięgu ogólnopolskim, która posiadałaby własny statut i regulaminy. Należało także uporządkować program nauczania i szkolić kadrę nauczycieli. Dążenia te niebawem zostały zrealizowane. W 1956 roku powstało w Krakowie stowarzyszenie pod nazwą Polski Klub Taneczny (PKT), który miał na celu między innymi upowszechnianie tańca towarzyskiego wśród społeczeństwa, organizowanie kursów w tym zakresie z jednolitym programem nauczania, popularyzowanie kultury tanecznej w formie pokazów, prelekcji, powoływanie klubów tanecznych, opracowanie przepisów, tworzenie kadry instruktorów22.

W 1957 roku powstają Oddziały Wojewódzkie PKT w Poznaniu, Krakowie i Olsztynie. Został też utworzony pierwszy Studencki Klub Taneczny (SKT) w Krakowie, którego założycielem był Witold Strzelecki.  W tym roku odbywa się w tym mieście międzynarodowy turniej, następnie eliminacyjny w celu wybrania reprezentantów Polski na turniej w Moskwie i klasyfikacyjny, na którym pary otrzymują wyższe klasy taneczne. Po turnieju moskiewskim, z którego polskie pary przywiozły 2 srebrne i 2 złote medale –władze coraz przychylniej patrzą na taniec towarzyski.

Stanisław Jawor i Beata LichtarskaFot. 10. Stanisław Jawor i Beata Lichtarska, OTTT, Kraków 1958.

SZKOLENIE NAUCZYCIELI TAŃCA

W 1958 roku z inicjatywy Wieczystego odbyło się szkolenie nauczycieli tańca, zakończone zdanym egzaminem 40 osób. W tym samym roku powstają w Polsce nowe kluby tańca, między innymi w Opolu, Raciborzu, Kluczborku, Śląski Klub Taneczny Kulturalno – Oświatowy w Katowicach, Amatorski Klub Taneczny przy Wojewódzkim Domu Kultury w Rzeszowie. Na szczególną uwagę zasługuje Oddział Opolski, w którym  Kazimierz Michlik23 organizuje wiele klubów tanecznych, także poza aglomeracjami miejskimi24. Już pod koniec 1958 roku ośrodki opolski i rzeszowski organizują pierwsze turnieje. W tym czasie w ośmiu miastach odbyły się także eliminacje do I Ogólnopolskiego Turnieju Tańca Towarzyskiego(OTTT). Zostało wówczas zakwalifikowanych 90 par z 21 klubów. W następnym roku ukazuje się też pierwsza książka Mariana Wieczystego Taniec towarzyski.25

Kazimierz Michlik i Maria Teresa NiteckaFot. 11. Kazimierz Michlik i Maria Teresa Nitecka.

Marian Wieczysty, Jerzy MierzwaFot. 12. od prawej Marian Wieczysty, Jerzy Mierzwa.

W 1959 roku odbył się II kurs dla przyszłych nauczycieli tańca. Spośród 60 uczestników ukończyło go jedynie 28. Niedługo potem profesor otrzymał z Ministerstwa Kultury i Sztuki dwumiesięczne stypendium szkoleniowe do Anglii. Uzyskał stamtąd  wielką pomoc, między innymi umożliwiono mu wstęp do wszystkich angielskich szkół tańca. Wsparcie otrzymał między innymi od Alexa Moora i vice prezydenta Royal Academy of Dancing, pana Philipa J. S. Richardsona. Po powrocie zorganizował seminarium, dzieląc się zdobytą  wiedzą z polskimi nauczycielami.

OŻYWIONY ROZWÓJ RUCHU TANECZNEGO W POLSCE

W tym okresie zaczyna się ożywiony rozwój ruchu tanecznego w Polsce. W 1962  odbył się kolejny kurs dla nauczycieli tańca i egzamin o podwyższenie kategorii nauczycielskiej. Powstają nowe kluby, organizowane są turnieje tańca.  W 1964 powstało 4-letnie Studium Taneczne, które dawało wykształcenie zawodowe. W 1966 rozwiązano Polski Klub Taneczny, aby powołać Federację Stowarzyszeń i Klubów Tanecznych w Polsce. Profesor Wieczysty wykłada w Studium Tanecznym, prowadzi szkolenia taneczne dla nauczycieli i sędziów, zaprasza szkoleniowców i uznanych tancerzy zza granicy, pisze artykuły do czasopism, a nawet prowadzi audycję telewizją Zapraszamy do tańca 26.  Taniec towarzyski, dzięki coraz większej liczbie nauczycieli i tancerzy wykształconych przez Mariana Wieczystego oraz jego uczniów, zdobywa wielu zwolenników, zyskuje coraz większą popularność.

Zjazd Polskich Nauczycieli Tanca i Form TowarzyskichFot. 13. XII Zjazd Polskich Nauczycieli Tańca i Form Towarzyskich, Kraków 1985.

OTTT o Puchar Mariana WieczystegoFot. 14. O.T.T.T. O Puchar M. Wieczystego, Kraków 1991.

Dalszy rozwój i organizacja spoczywała między innymi w rękach powstałego w 1985 roku Polskiego Towarzystwa Tanecznego (PTT) z siedzibą w Krakowie. Obecnie jest to największa organizacja taneczna w Polsce. W ramach PTT rocznie organizuje się w Polsce około 300 turniejów tańca. W 2002 roku mając na celu tworzenie struktur sportowych, PTT powołało w Krakowie Federację Tańca Sportowego (FTS)27, jako Ogólnopolski Związek Sportowy .

WZROST POPULARNOŚCI TAŃCA

Na przełomie XX i XXI wieku uczęszczanie na zajęcia do szkół tańca stało się popularną formą spędzania wolnego czasu. Jest to związane między innymi z promowaniem zdrowego, aktywnego stylu życia, zgrabnej sylwetki i mody na taniec.28 W tym czasie zostało otworzonych w Polsce wiele nowych szkół tańca oferujących zajęcia na wszystkich poziomach zaawansowania i dla wszystkich grup wiekowych: dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów. Wielu tancerzy, którzy zakończyli kariery sportowe, decyduje się na rozpoczęcie własnej działalności w zakresie nauczania tańca.29 I tak oto rozwój szkół tańca w Polsce przebiega obecnie w szybkim tempie.

1 http://zso.tbg.net.pl/lesser/artykuly/fenomen-tanca-cz-1z dn. 30.05.09.

2 Formy tańca, „Świat wiedzy”, dział: Sztuka, s. 360.

3 K. Mesterhauser, Szkoła tańca Karola Mestenhausera w 3-ch częściach,  Warszawa 1884.

4 P. Mikołajczyk, Kilka słów o  tańcu,Poznań 1914.

5 M. Wieczysty , Tańczyć może każdy, Warszawa –Rzeszów 2006, s.398.

6 www.filmpolski.plz dn.30.05.09.(Aleksander i Ryszard, który w 1914 ukończył kurs choreografii i tańców salonowych M.Kuleszy).

7 S.Wilk, Bitwy na parkiecie, Rzeczpospolita2007 (z dn.ia 10 marca).

8 www.naleniucha.plz dn.30.05.09.

9 www.poldance.com.pl/z dn. 20.01.2010.

10 M. Wieczysty, op. cit., s. 398.

11 ibidem

12 A. Golonka, 50-lecie Ruchu Tańca Towarzyskiego w Polsce,Kraków 2006, s. 5.

13 Victor Marlborough Silvester  (1900 –1978) -odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego, przyczynił się do rozwoju tańca towarzyskiego, w 1922 wygrał Mistrzostwa Świata w tańcu towarzyskim : http://en.wikipedia.org/wiki/Victor_Silvester.

14 Alex Moore (1901-1991) –pionier nowoczesnego tańca towarzyskiego, był prezesem ISTDi honorowym prezesem Międzynarodowej Rady TańcaTowarzyskiego : http://en.wikipedia.org/wiki/Alex_Moore_(dancer).

15 Walter Laird (1920 –2002) –tancerz i były mistrz świata w tańcach latynoamerykańskich, trener mistrzów: m.in. Espena Salberga, Alana Tornsberga.: http://pl.wikipedia.org/wiki/Walter_Laird.

16 M. Wieczysty, op. cit., s. 398.

17 op. cit., s. 399.

18 op. cit., s. 400.

19 Krakus jest najstarszym studenckim zespołem folklorystycznym w Polsce, został założony przez Wiesława Białowąsa w 1949, pokazuje kunszt i piękno polskiego stroju ludowego; zespół koncertował w Polsce i na innych kontynentach ponad 4600 razy zdobywając uznanie i nagrody.: http://www.krakus.net/o_zespole/.

20 B. Lichtarska , Rozwój Amatorskiego Ruchu Tańca Towarzyskiego na terenie Dolnego Śląska w latach 1958 –1969, Warszawa 1969: Polskie Towarzystwo Taneczne Okręg Dolnośląski, Wrocław

21 M. Wieczysty, op. cit., s. 401.

22 A. Golonka , op. cit.

23 Kazimierz Michlik -pracownik Wojewódzkiego Domu Kultury w Opolu, przygodę z tańcem rozpoczął przypadkowo w 1956 roku, gdy wyjechał na kurs tańca do Krakowa, wraz z Jerzym Mierzwą i Konradem Małkiem był przedstawicielem Opolszczyzny na Studium Tańca zorganizowanym przez Wieczystego w Krakowie: A. Krawczyszyn –Mania, Początki tańca towarzyskiego w Polsce, Wrocław 2007.

24 A. Golonka,op. cit., s. 10.

25 M. Wieczysty, Taniec towarzyski, Warszawa 1959.

26 M. Wieczysty, op. cit., s. 404

27 A. Czyżyk, Drodzy czytelnicy [w:]Światowy Program Taneczny,pod red. A. Golonki, Kraków 2003, s. 3.

28 Popularność tańca zdecydowanie wzrosła dzięki programom telewizji TVN: Taniec z Gwiazdami orazYou Can Dance.

29 Na przykładzie byłych tancerzy FTM Perfect Dance, patrz: s.55.